Kolica iz Dupljaje

U neposrednoj blizini severnog ruba područja PIO „Karaš-Nera“ nalazi se važno arheološko nalazište u kojem su pronađena čuvena Kolica iz Dupljaje.

Zavetna kolica iz Dupljaje su značajan kultni predmet. Na kolicima koja vuku barske ptice, patke, prikazana je stojeća ljudska figura. Radi se o muškoj figuri sa ptičijiom glavom obučenoj u ženske haljine, koja verovatno simbolizuje Apolona Delfijskog. Potiču iz bronzanog doba i vezana su za kult plodnosti i vegetacije. Nesporno je da su ptice i vegetacija, odnosno prirodne odlike ovog kraja, poslužile kao inspiracija za stvaranje Kolica iz Dupljaje, jednog od najvažnijih arheoloških predmeta sa naših prostora. Nalazište „Grad" pored sela Dupljaja, je veliko utvrđenje podignuto na lesnoj terasi, oko 30 m nad levom obalom Karaša, površine oko 6 ha. Sa svih strana bilo je branjeno bedemom izgrađenim od lesa i drveta, sa istočne strane još visokim ponegde preko 6 m i suvim rovom dubokim oko 5 m. Reč je o značajnom srednjevekovnom nalazištu, a ne o praistorijskom, kakose mislilo. Mesto nalaza poznatih Dupljajskih kolica ostalo je nepoznato. Iz praistorijskog doba potiče samo par šaka ulomaka bronzanodobne grnčarije, nađenih uglavnom ispod kulturnih slojeva u Gradu, zajedno sa srednjevekovnom grnčarijom, gde su vremenom upali. Rimskom dobu pripada trag jednog zida, iščupanog iz temelja; antička grnčarija nađena na površini nalazišta datira od III do VI veka. Za srednjevekovno utvrđenje, Grad, još nije ustanovljeno kada je podignuto.

Nesumnjivo je napušteno početkom XIII veka, kako pokazuju nađeni vizantijski i mađarski novci. Najstariji sloj, koji sadrži ukopane objekte sa kalotastim pećima, mogao bi pripadati ranom X stoleću, sudeći po nekim ulomcima grnčarije koji upućuju na Bugarsku i doba doseljavanja Mađara (Janković, 2002).